Τις προάλλες, φτάνοντας στην
πλατεία Κοτζιά, απέναντι από το Δημαρχείο της Αθήνας, στάθηκα στον εκεί περιφραγμένο
αρχαιολογικό χώρο. Στο σημείο αυτό ο διαβάτης, αν δώσει στον εαυτό του την
πολυτέλεια μιας ολιγόλεπτης ενατένησης, θα δει τμήμα της αρχαίας οδού που
οδηγούσε στις Αχαρνές, πλαισιωμένο με υπολείμματα τάφων, οικιών και κεραμικών
εργαστηρίων. Λίγα μέτρα πιο πέρα, στη γωνία Αιόλου και Σοφοκλέους, στα θεμέλια
του κτιρίου της Εθνικής Τράπεζας, θα δει και την είσοδο της Αχαρνικής Πύλης στο
τείχος των Αθηνών, καθώς και τμήμα της οχυρωματικής τάφρου της αρχαίας πόλης.
Βλέποντάς τα όλα αυτά, αναρωτιόμουν
αν μπορούσα να συνειδητοποιήσω τη σημασία τους. Κοιτούσα μέσα από τις ρωγμές του
τσιμεντένιου ιστού της πόλης κομμάτια της ιστορίας που αναδύθηκαν μετά από
χιλιάδες χρόνια, για να συμμετάσχουν στην καθημερινότητά μας. Και εμείς, ανύποπτοι
του πλούτου που βρίσκεται κάτω από τα πόδια μας, τα προσπερνάμε βιαστικοί, όταν
δεν τα ρυπαίνουμε με σακούλες, χαρτάκια ή αποτσίγαρα...
Το μυαλό μου ταξίδεψε γρήγορα
μέχρι την πλατεία Εσταυρωμένου στο Αιγάλεω, από όπου περνάω συχνά. Εκεί, όσοι
βγαίνουν από το μετρό, μπορούν να θαυμάσουν τμήμα της Ιεράς Οδού, του αρχαίου
δρόμου που ακολουθούσαν οι Αθηναίοι για να συμμετάσχουν στα Ελευσίνια μυστήρια.
Αμέσως σκέφτηκα ότι η Ιερά Οδός διατρέχει παράλληλα και σε μικρό βάθος τον
σημερινό ομώνυμο δρόμο και φαντάστηκα πόσο θαυμάσιο θα ήταν να ανασκαφεί και σε
άλλα σημεία του, ώστε να αποκαλυφθούν και άλλα τμήματα της αρχαίας διαδρομής. Θα
αρκούσε κανείς να σκάψει σε βάθος μόλις λίγων μέτρων και θα έβρισκε την αρχαία οδό
που σε αρκετά σημεία της διασώζεται...
Το μυαλό συνέχισε το ταξίδι
των συνειρμών. Λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά βρίσκεται ένας άλλος ιστορικός χώρος:
ο αρχαίος λιμένας της Σαλαμίνας. Εκεί όπου ναυλούχησαν τα ελληνικά πλοία, πίσω
από την χερσόνησο της Κυνοσούρας, προτού δώσουν τη σημαντικότερη μάχη της
ιστορίας. Τη ναυμαχία που το 480 π.Χ. έκρινε την τύχη της Ευρώπης και του
πολιτισμού. Σήμερα το αρχαίο λιμάνι, μοιάζει πιο πολύ με βούρκο, γεμάτο με εγκαταλελειμμένα
σκραπ που μόλις πρόσφατα τα μάζεψαν στην άκρη ή απέσυραν μερικά, για να μην προσβάλλεται
τόσο κραυγαλέα ο ιστορικός χώρος. «Αλήθεια, ποιά άλλη χώρα κρύβει τόση ιστορία
σε κάθε σπιθαμή της και αντιμετωπίζει με τέτοια περιφρόνηση το παρελθόν της;»
σκέφτηκα.
Σύντομα άρχιζαν να με
κατακλύζουν σκέψεις. Σκέψεις θαυμασμού από τη μια, θλίψης και οργής από την
άλλη. Σκέφτηκα: πόσο όμορφο θα ήταν να αποφασίζαμε να ανασκάψουμε ορισμένα
σημεία της Αθήνας και να αναδείξουμε με σεβασμό όσα ακόμη βρίσκονται μπροστά
στα μάτια μας; Πόσο υπέροχο θα ήταν άραγε να ζούσαμε σε μια πόλη-υπαίθριο
μουσείο; Και τί κέρδος θα ήταν για όλους μας αυτή η βιωματική και καθημερινή
επαφή με την ιστορία και τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό; Ίσως η αισθητική απόλαυση
και η ψυχική ανάταση που θα μας προσέφερε κάτι τέτοιο, να μας βοηθούσε να
αποκαταστήσουμε τη σχέση μας με εκείνους που έζησαν εδώ και μίλησαν τη γλώσσα
που και εμείς μιλάμε σήμερα. Και ίσως όλα αυτά να μας βοηθούσαν να ξεπεράσουμε και
τη σημερινή μας παρακμή...
Μα ακόμη και αν η
αποκατάσταση μιας τέτοιας επαφής είναι πλέον ανέφικτη, μια τέτοια πρωτοβουλία θα
μπορούσε να βρει τουλάχιστον μια ωφελιμιστική αιτιολόγηση: Μόλις δέκα χρόνια
πριν, πολιτικοί και μέσα ενημέρωσης μας έπειθαν ότι για τους Ολυμπιακούς του
2004 έπρεπε να ξοδέψουμε άφθονα δισεκατομμύρια που δεν είχαμε, για να χτίσουμε
στάδια με το επιχείρημα ότι έτσι θα ενισχύαμε την Αθήνα ως τουριστικό
προορισμό. Τα στάδια αυτά κτίστηκαν, η Ελλάδα εν μέρει και εξ αυτού του λόγου
χρεοκόπησε και σήμερα αυτά τα ίδια στάδια κείτονται άχρηστα κουφάρια, μνημεία
της περιφρόνησης των πολιτικών προς το δημόσιο χρήμα. Αλήθεια, πόσα θα είχαμε
να κερδίσουμε από τον τουρισμό, αν απλώς ανασκάπταμε την Αθήνα; Άραγε δεν το
σκέφτηκε αυτό κανείς από τους υπουργούς πολιτισμού και τουρισμού αυτού του
τόπου ή μήπως ήταν πάντα απασχολημένοι με άλλα πράγματα, όπως για παράδειγμα τη
δια παντός εξαφάνιση του πεδίου της μάχης του Μαραθώνα με τη δημιουργία ενός
δαπανηρού (αλλά άχρηστου) κωπηλατοδρομίου; Κάτι θα πρέπει να πουν για όλα αυτά
και οι διανοούμενοι αυτής της χώρας, γιατί δεν είναι μόνο τα ξενιτεμένα μάρμαρα
του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο που μας περιμένουν. Υπάρχει μια τεράστια
κληρονομιά γύρω μας που πρέπει να την ανακαλύψουμε και να την σεβαστούμε.
Αναστάσιος Λαυρέντζος
Twitter: @LavrentzosA